معماری بیونیک، شاخه‌ای از معماری است که به استفاده از اصول و الگوهای موجود در طبیعت برای طراحی و ساخت ساختمان‌ها و سازه‌ها می‌پردازد. در این رویکرد، از فرم‌ها، ساختارها و فرآیندهای طبیعی الهام گرفته می‌شود تا سازه‌هایی ایجاد شود که از لحاظ کارآیی، پایداری و زیبایی‌شناسی بهینه باشند. هدف اصلی معماری بیونیک، بهبود عملکرد و کاهش تأثیرات منفی بر محیط زیست از طریق استفاده از راهکارهای طبیعی و الهام‌گیری از طبیعت است.
با این مقاله از مجلۀ آموزشی رسام، بهترین ارائه‌دهنده خدمات معماری در تهران، همراه ما باشید تا شما را با معماری بیونیک آشنا کنیم.
پروژه های معماری رسام
تاریخچۀ معماری بیونیک
مفهوم معماری بیونیک، از دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شده است، اما ایده‌ها و الهام‌گرفتن از طبیعت برای طراحی و ساختمان‌سازی، قدیمی‌تر از این است و در طول تاریخ به صورت پراکنده مشاهده می‌شود.
بنیان‌گذاران و افراد برجسته در حوزه معماری بیونیک
- جیمز لوییس :(James Lovelock) او یک عالم، مخترع و نویسنده انگلیسی بود که در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ با توسعه نظریه گاوسی (Gaia hypothesis) در زمینه علم زیست‌شناسی شناخته شد. این نظریه ایده اصلی معماری بیونیک را تقویت کرد که طبیعت می‌تواند به عنوان یک سیستم زنده و هوشمند در نظام زمین عمل کند.
- جولیان هاکسلی :(Julian Huxley) او یک زیست‌شناس برجسته انگلیسی بود که از اوایل قرن بیستم و تا دهه ۱۹۵۰ به عنوان مدیر عمومی سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (UNESCO) فعالیت می‌کرد. او به شدت به ایده‌های حفظ تنوع زیستی و پایداری محیط زیست علاقه‌مند بود و این ایده‌ها بر توسعه مفهوم معماری بیونیک تأثیر گذاشت.
- جان فریچ :(John Frazer) او یک مهندس معمار اهل اسکاتلند بود که در دهه ۱۹۷۰ به معماری بیونیک علاقه‌مند شد و ایده‌هایش را در کتاب “تناسب معماری با طبیعت ” (The Architecture of Survival: An Inquiry into the Relationship between Architecture and Ecology)) منتشر کرد. این کتاب به عنوان یکی از کتاب‌های مرجع در حوزه معماری بیونیک شناخته می‌شود.
این افراد، همچنین با ایده‌ها و نظریات‌شان، به شکل‌دهی و توسعه مفهوم معماری بیونیک کمک کردند و از آنجایی که این مفهوم از دهه ۱۹۵۰ میلادی شکل گرفت، از آن زمان تا به امروز، به طور پیوسته در حال توسعه و تکامل بوده است.
علت گرایش معماران به سبک بیونیک
افزایش اهمیت محیط زیست، پایداری منابع طبیعی و اثرات منفی تغییرات اقلیمی بر جهان، معماران و مهندسان را بر ضرورت تفکر مجدد درباره رابطه انسان با محیط زیست تحت فشار قرار داد. همچنین، پیشرفت‌های علمی و فناوری در زمینه‌های زیست‌شناسی و مهندسی، زمینه‌ساز ایجاد رویکردهای نوین معماری بوده است.
با توجه به این چالش‌ها و فرصت‌ها، معماران و مهندسان نیازمند یافتن راه‌حل‌های نوین و پایدار برای طراحی و ساخت ساختمان‌ها و شهرها بودند. این نیاز و فرصت‌ها، زمینه را برای استفاده از الگوها و ساختارهای موجود طبیعت در طراحی معماری فراهم کرد.
با توجه به مفهوم معماری بیونیک که از دهه ۱۹۵۰ میلادی شکل گرفت، معماران و مهندسان آغاز به بررسی الگوها و ساختارهای موجود در طبیعت کردند و تلاش کردند تا از طریق مطالعه و تحلیل آن‌ها، راهکارهای نوینی برای طراحی ساختمان‌ها و سیستم‌های معماری ارائه دهند که با محیط زیست هماهنگ‌تر و پایدارتر باشند.
فراگیری این رویکرد، باعث شد معماری بیونیک به یکی از جریان‌های مهم و پررنگ در حوزه معماری تبدیل شود. از آن زمان تا به امروز، این رویکرد به شکل‌گیری و تکامل خود ادامه داده و به عنوان یکی از روش‌های نوین و پایدار در طراحی و ساختمان‌سازی شناخته می‌شود.
نکات کلیدی معماری بیونیک
معماری بیونیک یکی از زمینه‌های جذاب و نوآورانه در طراحی و ساخت ساختمان‌ها است. این نوع معماری به استفاده از اصول و الگوهای موجود در طبیعت برای الهام گرفتن در طراحی ساختمان‌ها و سازه‌ها می‌پردازد. هدف اصلی معماری بیونیک، ایجاد سازه‌هایی است که از لحاظ کارآیی، پایداری و زیبایی‌شناسی بهینه باشند. در زیر برخی از نکات کلیدی مربوط به معماری بیونیک آورده شده است:
الهام از طبیعت در معماری بیونیک
معماری بیونیک از ساختارها، فرم‌ها و فرآیندهای طبیعی الهام می‌گیرد. مثلاً، سازه‌های بهینه‌ای که در استخوان‌ها، گیاهان و موجودات دریایی دیده می‌شود، می‌تواند الگوی طراحی ساختمان‌ها قرار گیرد.
الهام‌گیری از طبیعت در معماری بیونیک به معنای بررسی و تقلید از اصول، الگوها و ساختارهایی است که در طبیعت وجود دارند و اعمال آن‌ها در طراحی و ساخت ساختمان‌ها و سازه‌ها. این الهام‌گیری می‌تواند در چندین جنبه مختلف صورت بگیرد که شامل موارد زیر است:
فرم‌ها و ساختارها
طبیعت مملو از فرم‌ها و ساختارهای پیچیده و کارآمد است. معماران بیونیک به این فرم‌ها نگاه می‌کنند و سعی می‌کنند آن‌ها را در طراحی‌های خود بکار ببرند. به عنوان مثال:
- استخوان‌ها و صدف‌ها: ساختارهای سبک و مقاوم که می‌توانند الهام‌بخش طراحی سازه‌های سبک و محکم باشند.
- شکل درختان: طراحی ساختمان‌هایی که مانند درختان، با استفاده از سازه‌های عمودی و شاخه‌ای شکل، فضاهای بزرگ و باز را ایجاد می‌کنند.
کارکرد و کارآیی
بسیاری از موجودات زنده دارای سازوکارهای بسیار کارآمد برای انجام وظایف خاص هستند. معماران بیونیک از این کارکردها برای بهبود عملکرد ساختمان‌ها استفاده می‌کنند:
- پوست حیوانات: طراحی نماهایی که مانند پوست حیوانات عمل می‌کنند و قابلیت تنظیم دما و تهویه را دارند.
- لانه‌های حیوانات: الهام‌گیری از ساختار لانه‌های موریانه برای ایجاد سیستم‌های تهویه طبیعی و صرفه‌جویی در انرژی.
مواد و ترکیبات
استفاده از مواد طبیعی یا ترکیباتی که خواص بیونیکی دارند، می‌تواند در ساخت و ساز مورد توجه قرار گیرد:
- الهام از گیاهان: استفاده از موادی که خواص انعطاف‌پذیری و مقاومت گیاهان را دارند.
- مواد ترکیبی: استفاده از کامپوزیت‌های الهام‌گرفته از صدف‌ها که ترکیبی از استحکام و سبکی دارند.
پایداری و زیست‌محیطی
طبیعت به طور خودکار سازوکارهایی برای پایدار بودن و استفاده بهینه از منابع دارد. معماران بیونیک از این اصول برای طراحی ساختمان‌های پایدار استفاده می‌کنند:
- فتوسنتز: طراحی نماهایی که بتوانند انرژی خورشیدی را به برق تبدیل کنند، مشابه فتوسنتز در گیاهان.
- چرخه‌های طبیعی: استفاده از سیستم‌های بازیافت آب و مواد برای کاهش مصرف منابع و تولید زباله.
زیبایی‌شناسی
زیبایی طبیعی نیز منبع الهام بزرگی است. فرم‌ها و رنگ‌های طبیعی می‌توانند به ایجاد ساختمان‌هایی زیبا و هماهنگ با محیط کمک کنند.
برج TURNING TOROS و الهام گیری از طبیعت
برج :”Turning Torso” این برج در سوئد از فرم بدن انسان الهام گرفته و با پیچشی که دارد، یک ساختار منحصر به فرد و مقاوم در برابر باد ایجاد کرده است.
برج Turning Torso در مالمو، سوئد، یک آسمان‌خراش مسکونی نئوفوتوریستی است که توسط معمار اسپانیایی سانتیاگو کالاتراوا طراحی شده است. این برج که در سال 2005 تکمیل شد، بلندترین ساختمان در سوئد و اسکاندیناوی با ارتفاع 190 متر است و از 54 طبقه تشکیل شده است.
طراحی این برج از مجسمه‌ای به نام “Torso پیچشی” الهام گرفته شده است که شکل بدن انسان را در حال پیچش به تصویر می‌کشد. ساختمان از نه مکعب تشکیل شده که هر کدام پنج طبقه را شامل می‌شود و به طور کلی یک چرخش 90 درجه از پایه تا بالای ساختمان ایجاد می‌کنند【24†s (Swedish Nomad) (Visit Skåne) (RTF | Rethinking The Future) در زیر تصویری از برج Turning Torso آمده است:
این برج به دلیل طراحی منحصر به فرد و پیچشی خود، جوایز متعددی را کسب کرده و به عنوان یک نماد شهری در مالمو شناخته می‌شود.
پروژۀ ادن در معماری بیونیک
پروژه ادن در انگلستان از ساختار حباب‌های صابون برای ایجاد گنبدهای بزرگ و سبک استفاده کرده است که فضاهای وسیعی را پوشش می‌دهند.
این روش‌ها و الهامات کمک می‌کنند تا ساختمان‌ها نه تنها از نظر ساختاری و عملکردی بهینه‌تر باشند، بلکه با محیط زیست نیز هماهنگ‌تر و پایدارتر شوند.
پروژه ادن (Eden Project) یکی از جاذبه‌های گردشگری برجسته در انگلستان است. این پروژه در استان کورنوال در جنوب غربی انگلستان و در نزدیکی شهر استورمی در منطقه بایو دیورسیتی (Biosphere Reserve) واقع شده است. زیر سقف‌های شیشه‌ای این پروژه، محیط‌های مختلفی از جمله باغ‌های استوایی، جنگل‌های بارانی، باغ‌های معدنی و مناطق زیستگاهی تداعی می‌شود.
این پروژه از طریق توسعه محیطی و آموزش عمومی به حفاظت از محیط زیست و نگهداری از تنوع زیستی می‌پردازد. هدف آن ارائه یک فضای آموزشی و تفریحی دربارهٔ مسائل محیط زیست و ارتباطات انسان با محیط زیست است. در طول سال، این مکان میزبان رویدادها، نمایشگاه‌ها، کنسرت‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و هنری متنوعی است.
پروژه ادن، که توسط تیمی از کارشناسان محیط زیست، معماران و مهندسان به رهبری سیر تیم سینونیو (Tim Smit) آغاز شد، در سال ۲۰۰۱ به عنوان یک مقصد گردشگری و آموزشی به دسترس عموم قرار گرفت. این پروژه به عنوان یک نمونه برجسته از طراحی معماری محیط زیستی و ارتباط انسان با محیط زیست به شمار می‌رود.
پایداری و کارآیی انرژی در معماری بیونیک
یکی از اهداف معماری بیونیک، استفاده از منابع طبیعی به شیوه‌ای بهینه و پایدار است. این شامل استفاده از نور خورشید، تهویه طبیعی و کاهش مصرف انرژی می‌شود.
استفاده از معماری بیونیک در پروژه‌های مانندEden Project ، به منظور ایجاد سازه‌هایی با کارآیی انرژی بالا و استفاده بهینه از منابع طبیعی مانند نور خورشید، هوا، و آب انجام می‌شود. برای مثال:
- سیستم‌های انرژی خورشیدی: سازه‌های شیشه‌ای پروژه ادن از نور خورشید بهره می‌برند تا گل و گیاهان رشد کنند. همچنین این نور خورشید به عنوان منبع انرژی برای گرمایش و روشنایی در داخل ساختمان‌ها استفاده می‌شود.
- سیستم‌های تهویه طبیعی: ساختمان‌های بیونیک معمولاً از الگوهای طبیعی برای بهبود تهویه و هوادهی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، برای کنترل دما و تهویه هوا در داخل ساختمان، ممکن است از ساختارها و الگوهایی که در طبیعت برای تنظیم دما استفاده می‌شود، الهام گرفته شود.
- مدیریت آب: معماری بیونیک می‌تواند از الگوهای طبیعی برای جمع‌آوری و مدیریت آب استفاده کند. مثلاً، الهام گرفتن از سیستم‌های زمین‌های بارانی برای جمع‌آوری و ذخیره آب برای استفاده‌های مختلف در ساختمان.
استفاده از مواد بیونیک در معماری بیونیک
استفاده از موادی که خصوصیات بیونیکی دارند نیز از ویژگی‌های این نوع معماری است. این مواد می‌توانند شامل پلیمرها، کامپوزیت‌ها و سایر موادی باشند که خصوصیات مکانیکی و زیستی بهینه‌ای دارند.
مواد بیونیک (Biomaterials) یکی از عناصر کلیدی در معماری بیونیک می‌باشند. این مواد معمولاً از منابع زیستی مانند گیاهان، باکتری‌ها، قارچ‌ها و یا حیوانات به دست می‌آیند و خواصی شبیه به مواد طبیعی دارند.
در معماری بیونیک، استفاده از مواد بیونیک به دو دلیل اساسی مورد توجه قرار می‌گیرد:
- پایداری طبیعی: مواد بیونیک اغلب از منابعی گیاهی یا حیوانی مانند چوب، بامبو، پوسته‌های گیاهان، پوست حیوانات و … تهیه می‌شوند که دارای خواص طبیعی مانند سبکی، مقاومت، انعطاف‌پذیری و دوام هستند.
- پایداری زیستی: این مواد معمولاً قابل تجزیه بوده و بعد از اتمام دوره عمر، به طور طبیعی در محیط زیست تجزیه می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود که ساختمان‌ها و سیستم‌های معماری ساخته شده از این مواد، تأثیر کمتری بر محیط زیست داشته باشند و در کاهش آلودگی محیطی مؤثر باشند.
بنابراین، در معماری بیونیک، استفاده از مواد بیونیک می‌تواند به عنوان یک راهکار مناسب برای افزایش پایداری و کاهش اثرات منفی بر محیط زیست در طراحی و ساخت ساختمان‌ها و سازه‌های معماری مورد استفاده قرار گیرد.
طراحی انعطاف‌پذیر در معماری بیونیک
معماری بیونیک معمولاً به طراحی‌های انعطاف‌پذیر و تطبیق‌پذیر می‌پردازد که قادر به تغییر و سازگاری با محیط اطراف خود هستند.
طراحی انعطاف‌پذیر یکی از ویژگی‌های بارز معماری بیونیک است که از الگوها و ساختارهای موجود در طبیعت الهام گرفته شده است. در معماری بیونیک، انعطاف‌پذیری به معنای توانایی ساختمان‌ها و سازه‌ها برای سازگاری با تغییرات محیطی و نیازهای کاربران است.
این انعطاف‌پذیری به چندین شکل می‌تواند ظاهر شود:
۱. ساختمان‌های تطبیقی: معماری بیونیک می‌تواند از الگوهای طبیعی برای طراحی ساختمان‌هایی استفاده کند که به صورت اتوماتیک و در پاسخ به تغییرات محیطی تطبیق پیدا کنند. به عنوان مثال، ساختمان‌هایی که قابلیت تنظیم دما و رطوبت را دارند و با تغییرات هوایی تطبیق می‌کنند.
۲. سیستم‌های سازگار با محیط زیست: معماری بیونیک می‌تواند از الگوهای طبیعی برای طراحی سیستم‌ها و سازه‌هایی استفاده کند که به طور مؤثر با محیط زیست همزیستی کنند. به عنوان مثال، سیستم‌های تهویه و تنظیم دما که با استفاده از الگوهای طبیعی، به صورت هوشمندانه با محیط زیست تعامل می‌کنند.
۳. استفاده از مواد انعطاف‌پذیر: معماری بیونیک می‌تواند از موادی استفاده کند که انعطاف‌پذیری بالایی دارند و قابلیت تغییر شکل در پاسخ به فشارهای مختلف را دارند. این انعطاف‌پذیری می‌تواند به ایجاد سازه‌ها و ساختمان‌هایی با زندگی مفید بالا و مقاومت بیشتر در برابر زلزله و فشارهای محیطی کمک کند.
به طور کلی، طراحی انعطاف‌پذیر در معماری بیونیک به ایجاد سازه‌ها و سیستم‌هایی که قادر به تطبیق با محیط و نیازهای متغیر هستند و در عین حال از منابع طبیعی بهینه استفاده می‌کنند، توجه دارد. این انعطاف‌پذیری باعث می‌شود که ساختمان‌ها و سازه‌های بیونیک بهبودیافته و پایدارتر باشند.
معماری بیونیک در طراحی داخلی امروز
معماری بیونیک در طراحی داخلی نیز امروزه به عنوان یک رویکرد نوین و پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. طراحان داخلی با استفاده از الگوها، ساختارها و خصوصیات موجود در طبیعت، سعی در ایجاد فضاهایی دارد که دارای ارتباط نزدیک با محیط زیست و با توجه به نیازهای انسانی هستند.
در طراحی داخلی، معماری بیونیک به شکل‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله:
- استفاده از الگوهای طبیعی: طراحان داخلی معمولاً از الگوهایی که در طبیعت مشاهده می‌شود، الهام می‌گیرند. این الگوها می‌توانند شامل الگوهای محدب و مقعر، الگوهای تکراری و منظم و یا الگوهای بسیارپیچیده مانند الگوهای شکل‌گیری در پوست حیوانات و گیاهان باشند.
- استفاده از مواد بیونیک: مصرف مواد بیونیک در معماری داخلی نیز می‌تواند به افزایش پایداری و استفاده بهینه از منابع طبیعی کمک کند. برای مثال، استفاده از چوب، بامبو، پارچه‌های طبیعی و سایر مواد بیونیک می‌تواند در کیفیت هوای داخلی و افزایش راحتی کاربران فضای خوبی ایجاد کند.
- استفاده از فناوری‌های پیشرفته: استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند طراحی سه‌بعدی، چاپ سه‌بعدی و نرم‌افزارهای مدل‌سازی معماری، امکانات بسیار بیشتری را برای طراحان داخلی جهت ایجاد فضاهای بیونیک و پایدار فراهم می‌کند.
به طور کلی، معماری بیونیک در طراحی داخلی به عنوان یک رویکرد نوین و پایدار شناخته شده است که با توجه به اهمیت زیادی که به حفظ محیط زیست و استفاده بهینه از منابع طبیعی می‌دهد، روز به روز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
چالش‌ها و موانع در معماری بیونیک
در حالی که معماری بیونیک به عنوان یک رویکرد نوین و پایدار در طراحی و ساختمان‌سازی شناخته شده است، اما مانند هر رویکرد دیگری، با چالش‌ها و موانعی نیز روبه‌رو است. این چالش‌ها می‌توانند در سطوح مختلفی از اجرای عملیاتی تا پذیرش جامعه مورد نظر باشند. برخی از چالش‌هایی که معماری بیونیک ممکن است با آن‌ها مواجه شود عبارتند از:
۱. پذیرش اجتماعی: تغییر الگوها و رویکردهای معماری به سمت معماری بیونیک ممکن است نیازمند تغییرات فرهنگی و اجتماعی بزرگی باشد که ممکن است مقاومت‌ها و مخالفت‌هایی را به وجود آورد.
۲. محدودیت‌های مالی و فنی: برخی از پروژه‌های معماری بیونیک ممکن است به دلیل هزینه‌های بالا و محدودیت‌های فنی مورد انتقاد قرار گیرند. برای مثال، استفاده از مواد بیونیک گاهی می‌تواند هزینه‌های اجرایی را افزایش دهد.
۳. مشکلات عملیاتی: بعضی از سازه‌ها و سیستم‌های معماری بیونیک ممکن است به دلیل پیچیدگی و ارتباط نزدیک با محیط زیست، مشکلات عملیاتی را ایجاد کنند.
۴. مسائل محیط زیستی: در برخی موارد، افراد ممکن است به مسائل محیط زیستی مرتبط با معماری بیونیک انتقاد داشته باشند، به عنوان مثال، احتمال آسیب به اکوسیستم‌های طبیعی به دلیل تغییرات در محیط زیست محلی.
هر یک از این چالش‌ها می‌توانند باعث کاهش تمرکز و پیشرفت معماری بیونیک شود، اما در عین حال، این چالش‌ها می‌توانند به عنوان فرصت‌ها برای بهبود و پیشرفت این رویکرد در نظر گرفته شوند.
به طور کلی، با توجه به اهمیت محیط زیست و پایداری، معماری بیونیک به عنوان یک راه حل ممکن است با چالش‌هایی هم مواجه باشد، اما همچنان برای طراحان و مهندسان به عنوان یک رویکرد مهم و جذاب جهت ایجاد فضاهای پایدار و هماهنگ با محیط زیست، توجیه‌پذیر است.
مهم ترین آثار معماری بیونیک در جهان
البته، معماری بیونیک تاکنون به ایجاد چندین آثار برجسته در سراسر جهان انجامیده است. در اینجا چند نمونه از مهم‌ترین آثار معماری بیونیک در جهان آورده شده است:
- . The Gherkin ساختمان گرکین (انگلستان): یکی از نمادهای معماری لندن، ساختمان گرکین یا همان 30 است مجموعه‌ای از خطوط آبیاری کشاورزی و ابزار زندگی سنتی شامل دست‌گاه‌هایی برای خوراک دام، پوشاک و ریسندگی است. این ساختمان با استفاده از فناوری‌های بیونیک طراحی شده است که می‌تواند بادهای شدید را جذب کند و تورفتگی‌های ساختمان را کاهش دهد.
- . The Water Cube کیوب آب (چین): مجموعه ورزشی معروف که در المپیک ۲۰۰۸ بکینگ آب میزبان مسابقات بود. طراحی این ساختمان بر اساس ساختارهای بیولوژیکی از جمله سلول‌های زندگی آبی الهام گرفته شده است.
- . The Eastgate Centre مرکز ایستگاه شرق (زیمبابوه): این مجموعه ساختمانی که در هراره زیمبابوه واقع شده است، از سیستم تهویه طبیعی مبتنی بر ساختارهای بیولوژیکی استفاده می‌کند که توسط ترمیم طبیعی هوا در زمینه زیست‌شناسی تنظیم شده است.
- . The Bullitt Center مرکز بولیت (ایالات متحده آمریکا): این مرکز مجموعه ای از ساختمان‌های اداری در شهر سیاتل است که از طراحی بیونیک و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر برای کاهش مصرف انرژی استفاده می‌کند.
- . Santiago Calatrava’s Milwaukee Art Museum (امریکا): این موزه با ساختار بسیاری که به شکل بال‌پرنده طراحی شده است، یکی از نمادهای معماری بیونیک است که با الهام از حرکت و جنبش در طبیعت ساخته شده است.
- . Fallingwater by Frank Lloyd Wright (امریکا): این اثر معماری برجسته، که بر روی آبشار فیتزرا در پنسیلوانیا بنا شده است، با الهام از جریان آب و سنگ‌های موجود در محیط خود، به عنوان یکی از معماری‌های بیونیک برجسته شناخته می‌شود.
- . The Bull Ring by Future Systems (انگلستان): این مرکز خرید با طراحی بسیار خلاقانه و فضاهایی که به شکل سلول‌های زندگی در دهانه میگو طراحی شده‌اند، یکی از مثال‌های برجسته معماری بیونیک است.
- . The Al Bahar Towers by Aedas (امارات): این ساختمان‌های اداری در ابوظبی که با الهام از سنت ساختمان‌های مسلمان طراحی شده‌اند، دارای سیستم تهویه معتمد بر دیوارهای خارجی آن‌هاست که الهام گرفته از سیستم تنفس پوسته‌های جانوران است.
پروژه‌های معماری بیونیک در ایران
در ایران نیز تعدادی از پروژه‌های معماری و سازه‌ها به روش‌ها و الهام‌گیری از معماری بیونیک طراحی شده‌اند. البته، این پروژه‌ها ممکن است به دلایل مختلفی از جمله شرایط فنی، اقتصادی و فرهنگی، از نظر اندازه و شهرت در مقایسه با آثار بین‌المللی کمتر معروف باشند؛ اما برخی از آثار معماری بیونیک در ایران شامل موارد زیر می‌شوند:
۱. مجتمع ساختمانی پرل گرین در شهرک صنعتی چابهار (هرمزگان): این مجتمع که به عنوان یک پروژه معماری بیونیک شناخته می‌شود، با استفاده از ساختارهایی الهام گرفته از محیط زیست در منطقۀ چابهار، طراحی شده است.
۲. پارک ملی جنگلی تنکابن (مازندران): برخی از سازه‌ها و ساختمان‌های این پارک ملی، از ساختارها و الگوهای موجود در طبیعت و معماری بیونیک الهام گرفته‌اند.
۳. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه (مرکزی): برخی از ساختمان‌های این دانشگاه نیز با الهام از مفاهیم بیولوژیکی و بیونیک طراحی شده‌اند.
این تنها چند نمونه از پروژه‌های معماری بیونیک در ایران هستند. به طور کلی، با توجه به رشد روزافزون صنعت معماری و ساختمان‌سازی در ایران و اهمیت بیشتری که به پایداری و استفاده از الگوهای طبیعی در طراحی ساختمان‌ها داده می‌شود، احتمالاً می‌توان در آینده شاهد بیشتر شدن پروژه‌های معماری بیونیک در ایران بود.
سخن آخر
در این مقاله از مجلۀ آموزشی رسام، شما را با یکی دیگر از سبک‌های زیبای معماری؛ یعنی بیونیک آشنا کردیم.
یکی از نکات مهم درباره معماری بیونیک این است که این رویکرد، الهام‌بخش از طبیعت است. طبیعت با میلیون‌ها سال تکامل، الگوها و ساختارهایی را به ارمغان آورده است که بسیاری از آن‌ها به عنوان مثال‌های بیولوژیکی و بیونیک برای طراحی ساختمان‌ها و سازه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از مزایای معماری بیونیک این است که با اقتداری بالا از طبیعت الهام می‌گیرد و از الگوها و فرآیندهای طبیعی برای ایجاد ساختمان‌ها و سازه‌هایی که هماهنگ با محیط زیست و پایدار هستند، بهره می‌برد. این الگوها شامل اشکال، ساختارها و فرآیندهایی مانند استفاده از انرژی خورشیدی، تنفس درختان و ساختارهای مقاوم در برابر باد و فشارهای طبیعی دیگر است.
به عنوان مثال، سیستم تهویه و سرمایش در ساختمان‌های بیونیک معمولاً با الهام از ساختارهای طبیعی مانند لوله‌های خونرسانی در بدن انسان یا ساختارهای تنفس درختان طراحی می‌شود. این سیستم‌ها قادرند انرژی را بهینه مصرف کنند و کمترین آسیب را به محیط زیست وارد نمایند.
در کل، یکی از نکات بارز درباره معماری بیونیک این است که به جای مبنای ایده‌آلیسم یا تکنولوژی‌محور، از یک رویکرد بیولوژیکی و موجود در طبیعت برای طراحی ساختمان‌ها استفاده می‌کند که این می‌تواند منجر به طراحی‌هایی با اثربخشی و پایداری بیشتر شود.
از همراهی شما با مجلۀ آموزشی رسام؛ برترین ارائه‌دهنده خدمات معماری در ایران، سپاسگزاریم.